Tổng hợp đầy đủ các công dụng của ớt với sức khỏe và đời sống

Công dụng của ớt từ lâu đã trở thành chủ đề được nhiều người quan tâm, không chỉ bởi ớt là gia vị quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày mà còn bởi những giá trị sức khỏe tuyệt vời mà nó mang lại. Từ việc tăng hương vị cho món ăn, hỗ trợ tiêu hóa, giảm cân, cho đến tác dụng kháng viêm và bổ sung vitamin, ớt đã chứng minh vai trò quan trọng trong ẩm thực cũng như y học hiện đại.

Công dụng của trái ớt

Mỗi loại ớt sẽ có những công dụng đặc trưng riêng, phụ thuộc vào thành phần dinh dưỡng mà nó có. Cụ thể các tác dụng quả ớt:

Công dụng ớt chuông

Ớt chuông là loại quả giàu dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C (cao gấp 2–3 lần cam quýt), vitamin A, B6, folate và nhiều hợp chất chống oxy hóa. Lợi ích của ớt chuông được nhiều người công nhận như:

• Tăng cường miễn dịch: 100g ớt chuông đỏ cung cấp đến 213% nhu cầu vitamin C hàng ngày, do đó, lợi ích ăn ớt chuông là hỗ trợ phòng ngừa cảm cúm.
• Tốt cho thị lực và da: Carotenoid như lutein và zeaxanthin giúp bảo vệ võng mạc, trong khi vitamin A duy trì làn da khỏe mạnh.
• Ngăn ngừa bệnh tim mạch: Chất xơ và flavonoid trong ớt chuông hỗ trợ giảm cholesterol xấu và cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Hỗ trợ giảm cân: Ớt chuông chứa nhiều nước, ít calo (1 quả ớt chuông bao nhiêu calo? câu trả lời là chỉ ~30 calo/100g), vì vậy lợi ích ớt chuông được đánh giá cao trong thực đơn eat clean và ăn kiêng.

Lợi ích của ăn ớt chuông thường xuyên sẽ được thể hiện rõ hơn và tùy vào cơ địa mỗi người. Có hai loại màu ớt chuông và lợi ích của quả ớt chuông được quan tâm chính bao gồm:

• Công dụng của ớt chuông xanh thiên về hỗ trợ tiêu hóa nên hợp với người ăn kiêng, ít ngọt, nhiều diệp lục.
• Lợi ích của ớt chuông đỏ nổi bật với công dụng chống oxy hóa, tốt cho mắt, da và tim mạch, cảm giác ngọt hơn, giàu vitamin C, A và lycopene.

Hiện nay có rất nhiều món ăn được làm từ ớt chuông đơn giản nhưng mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng. 

Món ăn từ ớt chuông	Nguyên liệu chính	Cách chế biến cơ bản
Ớt chuông xào thịt bò	Ớt chuông xanh/đỏ/vàng Thịt bò Tỏi Gia vị	Xào thịt bò với tỏi cho chín tái, cho ớt chuông vào đảo nhanh tay, nêm vừa ăn.
Ớt chuông nhồi thịt	Ớt chuông Thịt băm Nấm Miến hoặc cơm Gia vị	Trộn nhân thịt băm, nhồi vào ớt chuông, hấp hoặc nướng đến khi chín mềm.
Salad ớt chuông	Ớt chuông đỏ/vàng/xanh Dưa leo Cà chua bi Dầu ô-liu Giấm	Cắt lát mỏng các loại rau củ, trộn cùng dầu ô-liu và giấm, nêm muối tiêu.
Ớt chuông nướng phô mai	Ớt chuông Phô mai mozzarella Dầu ô-liu Hạt tiêu	Cắt đôi ớt chuông, cho phô mai vào ruột, rắc tiêu, đem nướng đến khi phô mai tan chảy.
Cơm chiên ớt chuông	Cơm nguội Ớt chuông thái hạt lựu Trứng Xúc xích hoặc tôm Hành lá	Phi hành, xào trứng và nguyên liệu, thêm cơm và ớt chuông, nêm gia vị vừa ăn.

Hiện nay, tác dụng của quả ớt ngọt và tác dụng của ớt trái cây cũng được công nhận tương tự, đặc biệt hương vị của nó còn có phần dễ ăn hơn nên được nhiều người đánh giá cao.

Công dụng của ớt Peru (Aji Amarillo)

Ớt Peru là đặc sản Nam Mỹ, nổi tiếng với màu vàng cam rực rỡ và vị cay nồng (30.000 – 50.000 độ Scoville) và hương vị thơm đặc trưng. Bên cạnh việc tạo nên hương vị độc đáo cho ẩm thực Peru, công dụng ớt Peru:

• Thúc đẩy trao đổi chất: Capsaicin trong ớt Peru giúp tăng sinh nhiệt, hỗ trợ đốt cháy chất béo, góp phần kiểm soát cân nặng.
• Tăng cường đề kháng: Giàu vitamin C và B6, giúp hệ miễn dịch khỏe mạnh, hỗ trợ hoạt động của não và hệ thần kinh.
• Hỗ trợ tim mạch: Kali trong ớt giúp điều hòa huyết áp, giảm nguy cơ đột quỵ.
• Kháng viêm tự nhiên: Capsaicin có tác dụng giảm đau, giảm viêm, được nhiều nghiên cứu ghi nhận trong việc hỗ trợ bệnh viêm khớp.

Dù có độ cay mạnh nhưng ớt Peru vẫn có tính ứng dụng cao trong các món ăn ở địa phương.

Tên món	Mô tả / Thành phần chính	Cách dùng ớt Peru
Ají de Gallina	Món gà xé nấu sốt kem đặc trưng của Peru.	Ớt Peru được xay nhuyễn tạo màu vàng và vị cay đặc trưng.
Papa a la Huancaína	Khoai tây luộc ăn kèm sốt từ phô mai và sữa.	Ớt Peru xay nhuyễn làm nền cho sốt, tạo màu vàng đẹp và vị cay nhẹ.
Ceviche Peruano	Cá hoặc hải sản sống trộn nước cốt chanh và hành tím.	Ớt Peru thái lát tạo vị cay chua tươi mát.
Sốt Ají Amarillo	Loại sốt cơ bản dùng kèm cơm, thịt nướng, khoai chiên.	Làm từ ớt Peru xay nhuyễn.
Mì xào / Cơm chiên kiểu Peru	Các món xào chiên theo phong cách Peru.	Cho ớt Peru thái hạt lựu hoặc xay nhuyễn để tăng màu và vị cay.
Món hầm	Hầm bò, gà hoặc hải sản.	Thêm ớt Peru để tạo vị cay ấm và màu sắc đẹp mắt.

Công dụng của ớt xanh

Ớt xanh (chưa chín) thường cay hơn ớt đỏ, giàu vitamin A, C, beta-carotene và các chất chống oxy hóa mạnh. Một số công dụng nổi bật của ớt:

• Kích thích tiêu hóa: Ăn ớt xanh giúp tăng tiết dịch vị, thúc đẩy hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
• Tăng cường tuần hoàn máu: Hợp chất capsaicin giúp giãn mạch, cải thiện lưu thông máu.
• Giảm cholesterol xấu: Một số nghiên cứu cho thấy ớt xanh có tác dụng giảm LDL, hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
• Ngăn ngừa nhiễm trùng: Công dụng của ớt cay có tính kháng khuẩn tự nhiên từ capsaicin giúp hạn chế vi khuẩn đường ruột có hại.
• Giúp giảm cân: Lượng calo thấp (chỉ ~40 calo/100g) và khả năng sinh nhiệt cao khiến ớt xanh là “gia vị đốt mỡ” tự nhiên.

Công dụng của rượu ớt

Rượu ớt là bài thuốc dân gian được ngâm từ rượu trắng và ớt tươi, thường dùng ngoài da hoặc uống lượng nhỏ. Công dụng của ớt ngâm rượu cụ thể:

• Giảm đau, kháng viêm: Dùng để xoa bóp vùng cơ, khớp bị đau nhức, bong gân, nhờ tác dụng làm nóng và kích thích lưu thông máu.
• Khử trùng vết thương nhỏ: Capsaicin và cồn có tính kháng khuẩn, có thể dùng sát trùng ngoài da.
• Kích thích tiêu hóa: Uống một lượng rất nhỏ có thể giúp kích thích vị giác, giảm đầy hơi.

Lưu ý: Không nên uống nhiều rượu ớt, tránh dùng cho người bị bệnh dạ dày, gan hoặc huyết áp cao vì tính cay nóng và nồng độ cồn cao.

Công dụng của ge gừng tỏi ớt

Sự kết hợp của gừng, tỏi và ớt được xem là “bộ ba vàng” trong cả ẩm thực và y học dân gian:

• Trong nấu ăn: Làm nền cho nhiều loại nước chấm, nước mắm pha, sốt xào, sốt ướp… giúp món ăn thơm ngon, dậy vị và khử mùi tanh hiệu quả.
• Trong sức khỏe:
  Gừng: Ấm, giúp giảm buồn nôn, kích thích tiêu hóa, hỗ trợ giảm viêm.
  Tỏi: Giàu allicin, kháng khuẩn, tăng sức đề kháng, bảo vệ tim mạch.
  Ớt: Công dụng của quả ớt là chứa capsaicin, tăng tuần hoàn máu, kích thích tiêu hóa.
• Tác dụng kết hợp: Tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể ấm lên trong mùa lạnh, giảm cảm cúm và hỗ trợ hệ tiêu hóa.

Không chỉ công dụng của quả ớt mà công dụng của cây ớt còn được tính cả từ lá ớt. Nhờ có các chất dinh dưỡng phòng phú cũng như hương vị the the tự nhiên, lá ớt từ lâu đã trở thành món ăn quen thuộc của người dân nhiều vùng. 

Công dụng của lá ớt

Lá ớt (lá của cây Capsicum, thường là ớt xanh, ớt cay hoặc ớt ngọt) ít được chú ý như quả ớt, nhưng trong ẩm thực và y học dân gian lại có khá nhiều công dụng.  Ở nhiều vùng, lá ớt được dùng nấu canh, xào với thịt, hoặc làm nguyên liệu trong các món hầm. Lá ớt có mùi thơm nhẹ, vị hơi cay, tạo hương vị đặc biệt cho món ăn.

Lá ớt chứa nhiều chất xơ, vitamin A, C và một số khoáng chất như canxi, phốt pho, giúp bổ sung dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, công dụng của lá ớt tươi gồm:

• Kháng viêm, giảm đau: Theo y học cổ truyền, lá ớt có thể giã nát, đắp ngoài da để giảm sưng đau, hỗ trợ điều trị bong gân, nhức mỏi xương khớp.
• Kháng khuẩn, sát trùng: Tinh chất trong lá ớt có tác dụng ức chế một số loại vi khuẩn, thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để vệ sinh vết thương nhẹ.
• Tăng cường tiêu hóa: Khi chế biến trong bữa ăn, lá ớt giúp kích thích vị giác, tăng cảm giác ngon miệng và hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
• Ứng dụng trong dân gian khác: Một số nơi còn dùng lá ớt nấu nước xông để giải cảm, giúp cơ thể toát mồ hôi, làm ấm và giảm mệt mỏi.

Như vậy, công dụng của lá ớt hiểm không chỉ có giá trị trong nấu ăn mà còn mang lại nhiều lợi ích về sức khỏe. Tuy nhiên, khi sử dụng cho mục đích chữa bệnh, nên tham khảo thêm ý kiến thầy thuốc hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Món ăn	Nguyên liệu chính	Cách chế biến
Canh lá ớt nấu tôm	Lá ớt non, tôm tươi, hành tím, gia vị (muối, nước mắm, tiêu)	Rửa sạch lá ớt, vò nhẹ. Phi hành với dầu ăn, cho tôm đã ướp vào xào sơ. Thêm nước, khi sôi cho lá ớt vào, nêm gia vị vừa ăn.
Trứng chiên lá ớt	Lá ớt non, trứng gà/vịt, hành lá, muối, tiêu	Lá ớt rửa sạch, thái nhỏ. Đập trứng, thêm lá ớt và gia vị, đánh đều. Cho dầu nóng, đổ trứng vào chiên vàng đều hai mặt.
Lá ớt xào thịt bò	Lá ớt non, thịt bò, tỏi băm, dầu hào, muối, tiêu	Thịt bò thái mỏng, ướp với tỏi và gia vị. Phi thơm tỏi, cho thịt bò vào xào nhanh tay, cho lá ớt vào đảo đều, nêm dầu hào, tắt bếp khi lá còn xanh.
Dưa muối lá ớt	Lá ớt non, muối, ớt tươi, tỏi, nước đun sôi để nguội	Lá ớt rửa sạch, phơi héo nhẹ. Pha nước muối loãng, cho tỏi và ớt. Xếp lá ớt vào hũ, đổ nước muối ngập. Muối 2–3 ngày là ăn được.
Lá ớt luộc chấm mắm	Lá ớt non, nước, muối, mắm cá cơm	Lá ớt rửa sạch, luộc nhanh với chút muối, vớt ra để ráo. Ăn kèm mắm nguyên chất hoặc mắm pha chanh, tỏi, ớt.
Gỏi lá ớt	Lá ớt non, tai heo/thịt gà xé, cà rốt, hành tây, đậu phộng, chanh, đường, mắm, ớt	Lá ớt rửa sạch, thái nhỏ. Trộn cùng thịt gà hoặc tai heo, thêm rau củ, nêm nước mắm chua ngọt. Rắc đậu phộng rang giã dập.

Những đối tượng nên cân nhắc tránh ăn lá ớt

• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú: Có thông tin cho rằng lá ớt có thể kích thích co bóp tử cung, trong khi mẹ sau sinh ăn quá cay có thể ảnh hưởng tới sữa và trẻ bú mẹ.

• Người bị đau dạ dày, viêm loét dạ dày-tá tràng, trào ngược thực quản: Lá ớt chứa hợp chất kích thích, có thể làm tăng axit dạ dày, khiến triệu chứng nặng thêm.

• Trẻ em hoặc người có cơ địa dị ứng: Hệ tiêu hóa, miễn dịch chưa hoàn chỉnh hoặc nhạy cảm dễ bị phản ứng (đau bụng, tiêu chảy, dị ứng) khi ăn lá ớt.

Lá ớt kỵ với gì?

• Dưa chuột và Cà rốt: Theo một bài viết, dưa chuột chứa enzyme phân huỷ vitamin C, nếu ăn cùng với ớt (và lá ớt giàu vitamin C) sẽ làm mất phần lớn vitamin này.

• Gan lợn và các loại gan khác: Các ion kim loại (như sắt, đồng) trong gan có thể oxy hóa vitamin C trong ớt hoặc lá ớt, làm giảm giá trị dinh dưỡng.

Công dụng của ớt không chỉ dừng lại ở việc tạo nên vị cay nồng đặc trưng cho món ăn, mà còn mở ra nhiều lợi ích đáng chú ý cho sức khỏe con người. Việc sử dụng ớt một cách khoa học và hợp lý sẽ giúp nâng cao chất lượng bữa ăn, đồng thời hỗ trợ phòng ngừa và cải thiện nhiều vấn đề sức khỏe. Đây chính là lý do mà loại gia vị nhỏ bé này luôn giữ vị trí quan trọng trong đời sống ẩm thực và chăm sóc sức khỏe của mỗi gia đình.